T24 Dış Haberler
Türk bir çorap ve iç çamaşırı firmasının patronu tarafından kurulan Beks Ship Management adlı firmanın, Rusya petrolünü taşıyan dünyanın en büyük şirketlerinden birine dönüştüğü iddia edildi. ABD basınında yer alan habere göre şirket, 2021’den bu yana çoğu yaşlanmış petrol tankerleri olmak üzere 37 gemi satın alarak iki yıldan biraz daha uzun bir sürede yarım milyar dolardan fazla harcama yaptı ve filosunun değerini 10 katına çıkardı.
The Wall Street Journal’da (WSJ) Jared Malsin imzasıyla yer alan habere göre, Beks Ship Management’a ait filo şu anda dünya çapında yüzlerce gemiden oluşuyor. Bu gemilerin çoğu Türkiye’nin yanı sıra Yunanistan, Hindistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki şirketlere ait. Gemilerin pek çoğu endüstri standartlarının dışında faaliyet gösteriyor ve dünya ticari gemiciliğinin yüzde 90’ını sigortalayan P&I Clubs ile sigorta yaptırmaktan kaçınıyor. Bazılarının ise Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişiminin başlamasıyla kurulan bir Rus sigorta sistemini kullandığı belirtiliyor.
Habere göre Beks Ship Management ve benzeri şirketler, Rusya’nın dünya çapındaki petrol tedarikini sürdürme ve Ukrayna’daki savaşını finanse etme ihtiyacını karşılamada kritik birer unsur haline geldi.
Endişe kaynağı özellikle Türk şirketler
Malsin’e göre bazıları 20 yaşında ya da daha yaşlı olan bu tankerler güvenlik ve çevreyle ilgili endişelere yol açıyor. Denizcilik analistleri, tankerlerin uygun şekilde denetlenip denetlenmediği ve bir kaza durumunda Moskova’nın ödeme yapıp yapmayacağı konusunda soru işaretleri taşıyor. Bir yandan Rusya, kendi sigorta sisteminin uluslararası alanda tanınması için de bastırıyor.
WSJ haberine göre özellikle endişe kaynağı, Beks’in de aralarında bulunduğu Türk şirketleri. Bu şirketler, P&I Clubs tarafından sigortalanmamış en az 36 gemi satın aldı. Ukrayna adına daha sert yaptırımların uygulanması için kampanya yürüten Global Witness tarafından analiz edilen gemicilik verilerine göre Beks bu yılın Şubat ayı itibarıyla Rus petrol ticaretinde dördüncü en büyük armatör konumunda.
Harvard Davis Rusya ve Avrasya Çalışmaları Merkezi’nde Rus hayalet filosunu inceleyen enerji analisti ve eski mali danışman Craig Kennedy, gemilerle ilgili güvenlik endişelerini “saatli bir bomba” olarak nitelendirerek “Bir numaralı endişe bu gemilerin eski olması. Sonsuza kadar sefer yapmamalarının bir nedeni var. Çünkü o zaman yapısal yorgunluğun çok büyük bir sorun haline geldiği bir noktaya geliyorlar” diyor.
Beks son yıllarda bir dizi kaza da yaşadı. Haziran ayında Rus kurtarma görevlileri, Rusya’nın Pasifik kıyısı açıklarında Beks Force adlı dökme yük gemisinin makine dairesinde çıkan yangını söndürmek zorunda kaldı. Şirkete ait bir başka gemi ise Temmuz ayında Tunus açıklarında karaya oturdu.
|
ABD öncülüğündeki yaptırım çabalarının etkinliğinin azalmakta olduğuna dair işaretler var. Temmuz ayında Rusya’nın önde gelen Ural tipi ham petrolü varil başına 60 doların üzerinde işlem görmeye başladı; bu rakam G7’nin Aralık ayında Rusya’nın satışlarına devam edebilmesi ve küresel fiyatları düşük tutarken Moskova’nın gelirlerini azaltmaya devam edebilmesi için Rus petrolü için belirlediği sınırın üzerinde. Analistler bunun, ihracatının büyük bir kısmının daha yüksek fiyatlardan sevk edildiğini ve satıldığını gösterdiğini söylüyor. |
Ancak filo hala seferlerine devam ediyor ve diğer denizcilik şirketleriyle birlikte Rusya’nın Batı’nın yaptırımlarından olabildiğince kaçınmasına yardımcı oluyor. Petrol ve gaz gelirleri, bu ay rublenin çöküşünden önce Rus ekonomisinin ayakta kalmasına yardımcı oldu ve bu da merkez bankasının bu hafta acil bir faiz artışına gitmesine neden oldu.
ABD, özellikle Ukrayna’daki savaş sırasında Rusya ile ticareti artıran NATO müttefiki Türkiye gibi ülkelerde yaptırımların uygulanmasını sıkılaştırmak için yarışıyor. ABD’li yetkililer, Washington’ın Türkiye’nin Rus petrolü için hayalet filo, silah taşıyan yaptırımlı Rus kargo gemilerinin liman ziyaretleri ve Rus ordusu için ihtiyaç duyduğu Batı yapımı elektronik gibi malların sevkiyatı da dahil olmak üzere Rusya’nın yaptırım ihlalleri için bir merkez olmasından endişe duymaya devam ettiğini söylüyor.
Batılı bir diplomat, ABD hükümetinin Türkiye ve Türk özel sektörüyle yaptığı görüşmelere atıfta bulunarak “Türk hükümetiyle bu konularda devam eden bir diyalogumuz var. Samimi umudumuz bir Türk şirketinin yaptırıma maruz kalacağı bir senaryodan kaçınmaktır ve hem hükümet hem de özel sektörle birlikte çalışarak onları gerçek riskler konusunda bilgilendirdik” dedi.
Kazan-kazan ilişkisi
On yıldan uzun bir süre önce kurulan Beks Gemi İşletmeciliği, 2021 itibariyle sadece altı gemiden oluşan küçük bir filoyla yıllarca bir tür bilinmezlik içinde faaliyet gösterdi. Şirket, Türkiye’de daha çok H&M gibi Batılı markalar için çorap ve iç çamaşırı üreten fabrikasıyla tanınan Türk tekstil patronu Ali Bekmezci‘nin yan girişimi olarak başladı.
Şirket son iki buçuk yılda sürekli bir şekilde büyüdü ve Ukrayna’nın işgalinden bu yana harcama çılgınlığı hızlanarak 2022’den bu yana 17 gemi satın aldı. Denizcilik verileri danışmanlık firması Veson Nautical’e göre, şirket şu anda 782,61 milyon dolar değerinde 41 gemiye sahip ve bu rakam 2021’deki filosunun yaklaşık 10 katı.
WSJ haberine göre şirketin yönetim kurulu üyesi ve kurucu ortağı Cemil Ersöz, firmanın gemileri Fransa, Çin, Japonya, Tayvan ve Avustralya’daki bankalardan finanse ettiğini söyledi ancak gizlilik anlaşmaları nedeniyle kredi verenlerin isimlerini vermekten kaçındı, finansmanın hiçbirinin Rusya’dan gelmediğini söyledi. Ersöz, “Biz sadece Rusya ile çalışmıyoruz. Her yerde çalışıyoruz. İngiliz avukatlarımızla gerekli tüm yaptırım kontrollerini yapıyoruz” dedi. Sigortanın “ağırlıklı olarak Lloyd’s ve Avrupa piyasaları” tarafından sağlandığını da sözlerine ekleyen Ersöz, gemilerin P&I veri tabanında neden görünmediğini açıklamadı.
Denizcilikle ilgili bilgi sağlayan Lloyd’s List Intelligence’da sigorta uzmanı olan David Osler, “Satın alınan sigortanın eski tankerler için yeterli düzeyde olup olmadığı ayrı bir sorudur” dedi.
Beks’in Rusya’daki bazı faaliyetleri
Veri sağlayıcısı Kpler tarafından toplanan ve The Wall Street Journal tarafından incelenen nakliye rakamlarına göre, şirkete ait gemiler son aylarda Rusya’nın Pasifik kıyısındaki Kozmino limanına petrol yükledi ve burada petrol sürekli olarak tavan fiyatın üzerinde satıldı.
Verileri göre şirket, Hazine Bakanlığı’nın Nisan ayında Kozmino’da ve Rusya’nın uzak doğusundaki diğer limanlarda petrol yüklenmesine karşı küresel bir uyarı yayınlamasından sonra bile limandan petrol sevk etmeye devam etti ve bu da bazı ana nakliye şirketlerinin terminalden petrol ihracatını durdurmasına neden oldu. Aralarında bir başka Türk nakliyeci Imza Marine’in de bulunduğu, listede yer almayan bazı şirketler terminalden petrol sevk etmeye devam ediyor.
Beks’e ait gemiler, Rusya’nın Pasifik kıyısındaki Kozmino Limanı’nda |
Nakliye verilerine göre Beks’in en büyük gemilerinden biri olan ham petrol tankeri Beks Sun, Temmuz ayında Rusya’nın Kozmino’daki devlete ait Transneft petrol boru hattı terminaline uğradı ve ardından Hindistan’a doğru yola çıktı. Beks’in nakliye işlerinin çoğu Rusya’ya gidip geliyor ve genellikle Çin, Hindistan ve diğer alıcılara petrol taşıyor.
Rusya petrol pazarlarındaki payını arttırmayı başardı
Düşük fiyatlar ve bu geniş nakliyeci yelpazesi sayesinde Rusya’nın savaş boyunca dünyanın en büyük petrol pazarlarından bazılarındaki payını arttırmayı başardı ve küresel enerji arzının işleyiş şeklini değiştirdi.
Nisan ayında Çin’in en büyük tedarikçisi olarak kısa süreliğine Suudi Arabistan’ı geride bıraktı. Şimdi ikisi aşağı yukarı eşit durumda ve analistler Rusya’nın önümüzdeki aylarda tekrar öne geçmesini bekliyor.
Hindistan’da ise değişim daha da dramatik oldu. Kpler’e göre Moskova, savaştan önce yüzde 3 olan Hindistan’ın petrol ithalatının yaklaşık yüzde 40’ını karşılıyor.
